Bugün sizlerle birlikte Uzak Doğu’yu ziyaret edeceğiz. Japonların ”Yağmurlu Mevsimin Çiçeği” olarak da adlandırdığı bir çiçek Ortanca. Japonya’nın yağmur mevsiminin başladığı haziran ayında açar bu renk değiştiren güzel ve ortalığın kara kasvetinden arınmak için gözleri efsunlar adeta…

Japonca adı ”ajisai” olan Ortancaların birçok türü, genelde Asya kıtasında ve Amerika’nın çoğu yerinde yetişir. Kore ve Çin gibi çoğu Asya ülkesinde farklı çeşitlerine ve renklerine rastlamak mümkün. ”Kızılcıkgiller (cornaceae)” takımına etimolojik bir bakış atarsak Eski Türkçede ve Dede Korkut eserlerinde ”kızıl” ve ”-çuk” ekleriyle ”kızılçuk” sözcüğünün kullanımına, ”şeytan aldatan” ve ”ergen” gibi farklı adlandırmalara rastlayacağımızı görürüz.

Çalı gövdeli bu çiçeğin tomurcuklanmaya başladığı vakitlerde yapraklarının fermente edilerek demlenen bir çay türü olduğundan söz etmeden geçmeyeceğim. Japonca’da tatlı (amai) ve çay sözcüklerinin birleşiminden oluşan ”Amacha” isimli bu çay, sofra şekerinden katbekat daha tatlıdır.

ORTANCALARIN RENK DEĞİŞTİRMESİ

Görmeye aşina olduğumuz renklerinin tek bir çiçekte toplandığını da görürüz bu çiçeklerde. Bunun sebebi, topraktaki pH değerinin farklılaşmasıyla emilen bileşiklerin farklı pigmentleri ortaya çıkarmasıdır. Alüminyum iyonlarını toprağa ekleyerek farklı pigmentlerde çiçekler elde etmek mümkündür. Metali biriktiren, sapları aracılığıyla bu metalleri emen bitkiler ”hiper birikim” yani ”hiperakümülatör” grubuna dahildir.

Topraktaki metal oranına bağlı olarak renk değiştiren Ortancaları tek bir renkte de alacalı karışımlardayken de izlemek mümkündür. Böylesine değişken renklere has bir mana yüklemesi pek yapılamasa da genel olarak samimiyeti, dostluğu ve yakınlığı simgeler bu çiçek. Hatta öyle ki kimi rivayetlere konu olan mavi renkleri de ”huzur, özgürlük, barış…’‘ gibi arabulucu konuları simgeler.

FARKLI ORTANCA RENKLERİ VE RİVAYETLER

• Asitli bir topraktan (pH değeri 7’den düşük olan) ”mavi” ortancalar elde etmek mümkündür. Mavi; en çok rastlanan, Asya bölgelerinde de toprağın özelliklerine bağlı olarak yetişen renktir.
• Alkali bir toprakta (pH değeri 7’den yüksek olan) yetişen Ortancalar, pembe renkte olacaktır.
• Nötr bir toprakta yetişiyorlarsa lavanta rengi veya mor renkte çiçekler elde edilecektir.
• Topraktaki pH değerine ve değişimine bakmaksızın beyaz renkli Ortancalar, renk değiştirmez.

Kesin bir hikayesi bulunmasa da adına birkaç rivayet yazılmış olan Ortancalardan şöyle bahseder ilk anlatı:

”Bir zamanlar; af dilemek nedir bilmeyen ve kendi kibrinde, gururunda boğulan bir Japonya imparatoru varmış. Kimseden asla özür dilemez veya hatasını kabullenmezmiş. Öyle ki sevda denen, burada da devreye girmiş ve bu imparatorun sevdiği kıza birkaç buket Ortanca çiçeği yollamasına sebep olmuş. Sevdiği kızı ailesinden ayırdığı ve aralarına girdiği için kendisini kabahatli bulan imparatorun sevdiği kıza yolladığı buketlerdeki mavi Ortancalar, huzuru ve barışı simgelemeye başlamış…”

Bunkyo Ortanca Festivali (Ajisai Matsuri)

Japonya’nın çeşitli kentlerinde, belirli vakitlerde kimi konulara has festivaller düzenlenir ve bu festivallerin içeriklerinden birinde Ortanca çiçeklerine rastlamak da mümkündür. Bir ”yenilenme, arınma” dönemi olarak da tabir edilen festivaldir bu Tokyo’da düzenlenen ”Bunkyo Ortanca Festivali”. 2024 yılında 40. festivale tanıklık etmiştir Japonya halkı. 3000’den fazla Ortanca çiçeği, tapınakların ve parkların etrafında açarak adeta gözleri açıp ferahlatır bu dönemde.

Şubat ayında ”Erik Festivali” ile başlayan bu güzel manzaralı dönem, yaz başlarında yani Ortancaların açtığı vakitlerde ”Hakusan-jinja Tapınağı” etrafındaki coşkulu kutlamalar ve yenilenmeler eşliğinde devam eder.

Ortanca çiçeklerinin renk değiştirip daha da güzelleşmesi gibi bir yenilenme döneminin hepimizi arındırmasıdır bu yazının hoş dileği…

Kaynakça:

• https://travel.rakuten.com/contents/usa/en-us/guide/hydrangea-japan/
• https://www.gotokyo.org/en/spot/ev031/index.html
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Ortanca